پایگاه خبری کرج امروز - در دنیای امروز، با گسترش فناوری‌های دیجیتال، شهروندان به‌تدریج از نقش‌های سنتی خود فراتر رفته و در حال تبدیل شدن به «نتوند» یا netizen هستند؛ ترکیبی از دو واژه‌ی "internet" و "citizen" که به کاربرانی اشاره دارد که نه‌تنها از اینترنت استفاده می‌کنند، بلکه در شکل‌دهی به فرهنگ و فضای مجازی مشارکت فعال دارند. این تحول، تنها یک تغییر در ابزار ارتباطی نیست، بلکه تغییر در سبک زندگی، هویت اجتماعی و حتی توقعات شهروندی را به همراه دارد. دیگر مرز مشخصی میان فضای فیزیکی شهر و فضای مجازی وجود ندارد. مردم در بستر پلتفرم‌های دیجیتال، مطالبات خود را مطرح می‌کنند، مشکلات شهری را گزارش می‌دهند، راهکار ارائه می‌دهند و حتی گفتمان عمومی می‌سازند.

در این میان، نقش مدیریت شهری بسیار حیاتی و پیچیده‌تر از قبل شده است. مدیریت شهری باید شهر را نه‌فقط به عنوان یک ساختار فیزیکی، بلکه به عنوان یک اکوسیستم دیجیتال نیز بشناسد و در آن برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری کند.

۱. ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال عمومی

شهرهایی مانند سئول در کره جنوبی و تالین در استونی نمونه‌های موفقی از توسعه زیرساخت‌های دیجیتال هستند. سئول با راه‌اندازی «شهر هوشمند سئول» شبکه‌ای از اینترنت رایگان در سطح شهر، سامانه‌های هشدار اضطراری، و اپلیکیشن‌های مشارکتی برای تعامل شهروندان با شهرداری فراهم کرده است. تالین هم با ارائه خدمات دولتی کاملاً آنلاین، امکان رأی‌گیری الکترونیکی، و شهروندی دیجیتال را فراهم کرده که الگوی جهانی است.

۲. تقویت مشارکت دیجیتال و شفافیت

مدیریت شهری باید پلتفرم‌هایی ایجاد کند که شهروندان بتوانند در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری شرکت کنند. مثلاً در بارسلونا، برنامه «Decidim» به شهروندان امکان می‌دهد که طرح‌های شهری را پیشنهاد دهند، درباره آن‌ها رأی بدهند و روند اجرا را پیگیری کنند. چنین پروژه‌هایی باعث افزایش اعتماد عمومی و تقویت حس تعلق به شهر می‌شود. (Decidim)  یک پلتفرم دیجیتال متن‌باز برای مشارکت شهروندان است که ابتدا توسط شهرداری بارسلونا توسعه داده شد. این پلتفرم به مردم اجازه می‌دهد در فرآیندهای مختلف تصمیم‌گیری شهری مشارکت کنند، ایده بدهند، در مورد سیاست‌ها و بودجه‌ها نظر بدهند، و در رأی‌گیری‌های عمومی شرکت کنند.)

۳. ارتقای سواد دیجیتال و عدالت دسترسی

در شهرهای هوشمند، توانایی استفاده از فناوری نباید یک امتیاز برای گروه خاصی باشد. شهرداری‌ها باید با برگزاری کارگاه‌های سواد دیجیتال، فراهم کردن اینترنت رایگان در مناطق کم‌برخوردار، و آموزش سالمندان و کودکان، عدالت دیجیتال را تضمین کنند. نیویورک با راه‌اندازی پروژه "LinkNYC" و تبدیل کیوسک‌های تلفن قدیمی به هاب‌های اینترنت رایگان، گامی در این راستا برداشته است.

۴. بهره‌گیری از داده‌های شهری برای تصمیم‌سازی

داده‌هایی که نتوندها تولید می‌کنند، مانند گزارش مشکلات شهری در اپلیکیشن‌ها، نظرها در شبکه‌های اجتماعی، یا الگوهای رفتاری آنلاین، می‌تواند برای تصمیم‌گیری‌های هوشمند به کار رود. شهر سنگاپور با پروژه «Virtual Singapore» مدلی سه‌بعدی و زنده از شهر ساخته که اطلاعات شهروندان، ترافیک، محیط زیست و ساختمان‌ها را به‌صورت آنی ترکیب می‌کند تا بهینه‌ترین سیاست‌ها طراحی شود.

۵. توسعه‌ی حقوق و امنیت دیجیتال شهری

مدیریت شهری وظیفه دارد از حقوق دیجیتال شهروندان دفاع کند؛ از جمله حفاظت از حریم خصوصی، مبارزه با تبعیض الگوریتمی، و مقابله با اخبار جعلی. آمستردام با راه‌اندازی منشور «حقوق دیجیتال شهری» تلاش کرده حقوق انسانی در عصر داده‌محور را به رسمیت بشناسد.

در جمع‌بندی، مدیریت شهری در دوران نتوند شدن شهروندان، باید از مدیریت کالبدی به مدیریت یک شهر دوگانه – فیزیکی و دیجیتال – گذار کند. شهری که می‌خواهد پایدار، مشارکت‌پذیر و عادلانه بماند، چاره‌ای جز پذیرش و هدایت این تغییر ندارد. نتوندها نه تهدید، بلکه فرصت‌هایی نو برای ساختن شهری زنده‌تر، دموکراتیک‌تر و خلاق‌تر هستند.

محسن راعی - نویسنده و محقق